Zwalczanie zatorów płatniczych a definicja dużego przedsiębiorcy

Przez zator płatniczy należy rozumieć „sytuację, w której przedsiębiorstwa nie otrzymują w terminie zapłaty za swoje towary lub usługi oraz analogiczny w skutkach problem umownego narzucania uczestnikom rynku o słabszej pozycji kontraktowej nieuzasadnionych, zbyt długich terminów płatności”. Celem walki ze wspomnianą nierównością, objawiającą się szczególnie w relacjach pomiędzy mikro, małymi czy nawet średnimi a dużymi przedsiębiorcami, uchwalono dnia 19 lipca 2019 roku ustawę o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych. Niniejsza ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia bieżącego roku, nowelizując m. in. ustawę z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych  (znowelizowana ustawa otrzymała tytuł: „przeciwdziałanie nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych”; dalej jako: „UPNOTH”).

Przedmiotowa ustawa wprowadziła liczne mechanizmy służące eliminowaniu zjawiska zatorów płatniczych, jednocześnie obciążając dużych przedsiębiorców nowymi obowiązkami, między innymi są oni zobowiązani składać drugiej stronie transakcji oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy (art. 4c UPNOTH) pod rygorem odpowiedzialności z art. 13za UPNOTH, statuującego możliwość orzeczenia kary grzywny. W transakcjach asymetrycznych (tj. w których wierzycielem jest mikro, mały lub średni, a dłużnikiem duży przedsiębiorca) maksymalny termin zapłaty został skrócony do 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku (art. 7 ust. 2a UPNOTH).

Istotnym w omawianej kwestii jest precyzyjne zdefiniowanie pojęcia „duży przedsiębiorca”. Ustawa w tym zakresie odsyła do załącznika I do rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r., uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i art. 108 Traktatu, Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014 z późn. zm. (dalej jako: „Załącznik”) zaznaczając, iż przez dużego przedsiębiorcę należy rozumieć podmiot niebędący mikro, małym ani średnim przedsiębiorcą (art. 4 pkt 6 UPNOTH).

Mając na uwadze powyższe, dużym przedsiębiorcą jest podmiot, który:

1. zatrudnia 250 lub więcej pracowników;
2. zatrudnia mniej niż 250 pracowników, ale suma bilansowa przedsiębiorcy przekracza równowartość w złotych polskich 43 milionów EUR lub łączny roczny obrót przekracza równowartość w złotych polskich kwoty 50 milionów EUR.

Nadto, przedsiębiorstwa nie można uznać za małe lub średnie, jeżeli 25% lub więcej kapitału lub praw głosu kontroluje bezpośrednio lub pośrednio, wspólnie lub indywidualnie, co najmniej jeden organ publiczny.

Zgodnie z treścią art. 5 Załącznika liczbę zatrudnionych ustala się poprzez obliczenie tzw. rocznych jednostek pracy (RJP), którym odpowiada liczba pracowników zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy w obrębie danego przedsiębiorstwa lub w jego imieniu w ciągu całego uwzględnianego roku referencyjnego. Z kolei pracę osób, które nie przepracowały pełnego roku, osób pracujących w niepełnym wymiarze godzin i pracowników sezonowych oblicza się jako stosowna część ułamkowa RJP. Wspomniany przepis wymienia następujące kategorie osób wchodzących w skład przedsiębiorstwa:

1. pracownicy;
2. osoby pracujące dla przedsiębiorstwa, podlegające mu i uważane za pracowników na mocy prawa krajowego;
3. właściciele-kierownicy;
4. partnerzy prowadzący regularną działalność w przedsiębiorstwie i czerpiący z niego korzyści finansowe.

Należy podkreślić, iż w przypadku przekroczenia lub obniżenia liczby zatrudnionych lub pułapów finansowych uzyskanie lub utrata statusu dużego przedsiębiorcy następuje tylko wówczas, gdy zjawisko to powtórzy się w ciągu dwóch kolejnych okresów obrachunkowych.

Dane przedsiębiorstwa samodzielnego (tj. liczba pracowników, suma bilansowa, roczny obrót) ustalane są wyłącznie na podstawie jego ksiąg obrachunkowych, natomiast w przypadku przedsiębiorstwa posiadającego przedsiębiorstwo partnerskie lub powiązane przedmiotowe dane określa się na podstawie ksiąg rachunkowych i innych danych przedsiębiorstwa lub, jeżeli istnieją, skonsolidowanego sprawozdania finansowego przedsiębiorstwa lub skonsolidowanego sprawozdania innego przedsiębiorstwa, w którym interesujące nas przedsiębiorstwo zostało ujęte.

Jak już zostało wspomniane w ramach niniejszego artykułu, zgodnie z art. 4c UPNOTH, „Dłużnik będący dużym przedsiębiorcą składa drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie składa się w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia.” Z kolei w myśl art. 13za UPNOTH, kto nie złoży takiego oświadczenia lub złoży oświadczenie niezgodne ze stanem faktycznym, podlega karze grzywny.

Przykładowo, powyższe oświadczenie może brzmieć w następujący sposób:

„W związku z brzmieniem art. 4c ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 118) informujemy, że [DANE PRZEDSIĘBIORCY] zalicza się do kategorii dużego przedsiębiorcy, w rozumieniu Załącznika nr I Rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu (Dz. Urz. UE L 187 z 26.06.2014, z późn. zm.).”

czy

„Niniejszym, w imieniu [DANE PRZEDSIĘBIORCY] oświadczam, że posiadam status dużego przedsiębiorcy w rozumieniu art. 4 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 118).”

Piotr Proniewski, adwokat Kraków, marzec 2020 r.