Czy członek zarządu stowarzyszenia może być zatrudniony w stowarzyszeniu na podstawie umowy o pracę?

Stowarzyszenie jako pracodawca

Podstawowym aktem normatywnym regulującym stosunek pracy jest Kodeks pracy. Kodeks ten definiuje także pracodawcę, wskazując w art. 3, iż Pracodawcą jest jednostka organizacyjna, choćby nie posiadała osobowości prawnej, a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudniają one pracowników. Definicja Pracodawcy jest zatem szeroka, a legitymacja czynna do bycia pracodawcą obejmuje w zasadzie każdą byt prawny posiadający zdolność prawną.

Stowarzyszenie jest osobą prawną (art. 17 Prawa o stowarzyszeniach) i jako takie posiada zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach jako ew. lex specialis w stosunku do przepisów Kodeksu pracy nie kreuje zakazu zatrudniania pracowników; wręcz przeciwnie – dopuszcza wprost taką możliwość w przepisie art. 2 ust. 3 zdanie drugie, przewidując, iż stowarzyszenie może zatrudniać pracowników w tym swoich członków.

Stowarzyszenie może być zatem pracodawcą.

Członek zarządu stowarzyszenia jako jego pracownik

Do czasu nowelizacji Prawa o stowarzyszeniach w roku 2016 pojawiały się wątpliwości co do tego, czy pracownikiem stowarzyszenia mogą być także jego członkowie, w tym członkowie zarządu. W swoim poprzednim brzmieniu art. 2 Prawa o stowarzyszeniach nie wskazywał bowiem wprost takiej możliwości. Jednak jeszcze przed nowelizacją, która literalnie rozstrzygnęła tę kwestię, wątpliwości te rozwiane zostały przez orzecznictwo. Orzecznictwo nie tyle dopuszczało zatrudnianie na podstawie umów o pracę członków stowarzyszenia, ale idąc dalej, dopuszczało także zatrudnianie na tej podstawie członków zarządu stowarzyszenia. („Oparcie działalności stowarzyszenia na pracy społecznej członków nie wyłącza możliwości poddania pewnej sfery działania regułom odpłatności. Możliwość łączenia członkostwa stowarzyszenia z pracą na rzecz stowarzyszenia może dotyczyć w ograniczonym zakresie także członków zarządu”, Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dn. 07.04.1992 r., I Acr 130/92).

Obecnie nie ma już wątpliwości, że członek zarządu stowarzyszenia może być zatrudniony w stowarzyszeniu na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej.

Kto podpisuje umowę o pracę z członkiem zarządu stowarzyszenia?

Zawierając umowę o pracę z członkiem zarządu Stowarzyszenia, należy pamiętać o dyspozycji normy art. 11 ust.4 Prawa o stowarzyszeniach. Zgodnie z tą normą, w umowach (w tym umowach o pracę) zawieranych z członkami zarządu, stowarzyszenie reprezentowane jest przez członka organu kontroli wewnętrznej wskazanego w uchwale tego organu lub pełnomocnika powołanego uchwałą zebrania członków. Art. 11 ust. 4 Prawa o stowarzyszeniach na wzór Kodeksu spółek handlowych (art. 210 ksh w odniesieniu do sp. z o.o.) – w celu wyeliminowaniu ew. nadużyć związanych z zawieraniem umów z „samym sobą” nakazuje zawieranie umów z członkami zarządu w/w konfiguracji.

Piotr Proniewski, adwokat Kraków, listopad 2018 r.